Đề xuất cơ chế huy động "kho vàng lớn đang ngủ yên" trong dân

Nguồn vàng trong dân là "kho vốn khổng lồ chưa được đánh thức"
Phát biểu tại phiên thảo luận của Quốc hội chiều 30/10, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) cho rằng một trong những dư địa lớn để mở rộng không gian tài khóa, giảm gánh nặng nợ công và tạo nguồn lực cho tăng trưởng là khai thông dòng vốn đang "nằm yên" trong dân, đặc biệt là vàng và các tài sản tích lũy.
Ông dẫn số liệu từ Hội đồng Vàng thế giới, người dân Việt Nam hiện nắm giữ khoảng 400-500 tấn vàng, tương đương 35-40 tỷ USD, tức gần 8% GDP. Mỗi năm, Việt Nam tiêu thụ trung bình khoảng 55 tấn vàng, nằm trong nhóm quốc gia tiêu thụ cao nhất khu vực.
"Tuy nhiên, phần lớn lượng vàng này vẫn đang nằm trong két sắt. Đây là nguồn lực khổng lồ chưa được chuyển hóa thành vốn cho nền kinh tế", ông Bình nhấn mạnh.
Đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn Vĩnh Long (Ảnh: QH).
Ông dẫn chứng, trong năm 2024 và những tháng đầu năm 2025, chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới có thời điểm vượt 14-20 triệu đồng mỗi lượng, phản ánh sự bất ổn của thị trường và tâm lý găm giữ, đầu cơ.
Mặc dù Ngân hàng Nhà nước đã can thiệp bằng hình thức đấu thầu vàng miếng, nhưng đại biểu cho rằng đây mới chỉ là giải pháp tình thế, còn nguyên nhân gốc rễ là thiếu cơ chế thị trường minh bạch, an toàn và hiện đại để người dân yên tâm gửi gắm tài sản.
Đại biểu Bình đề nghị xây dựng một cơ chế tài chính hóa vàng trong dân, bắt đầu bằng việc ổn định thị trường, thu hẹp chênh lệch giá trong và ngoài nước xuống dưới 5 triệu đồng/lượng trong vòng 6-12 tháng, đồng thời thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia.
"Người dân có thể gửi vàng vật chất vào kho lưu ký, nhận chứng chỉ điện tử để giao dịch, cầm cố hoặc quy đổi. Qua đó, Nhà nước quản lý được lượng vàng thật mà vẫn đảm bảo quyền sở hữu của người dân", ông đề xuất. 
Cùng với đó, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị phát triển các sản phẩm tài chính hóa vàng để người dân có thể đầu tư, giao dịch và hưởng lợi hợp pháp từ tài sản của mình. Cụ thể, cần nghiên cứu phát hành chứng chỉ vàng, chứng chỉ lưu ký hoặc quỹ đầu tư vàng, đồng thời cho phép phát hành trái phiếu vàng được bảo chứng bằng vàng vật chất đang lưu ký tại các kho an toàn do Nhà nước quản lý.
Nhà nước có thể khuyến khích người dân chuyển hóa vàng thành Việt Nam đồng thông qua các chính sách miễn phí lưu ký, ưu đãi lãi suất hoặc phát hành trái phiếu Chính phủ bằng vàng, nhằm đưa lượng vàng "nằm yên" trong dân vào hệ thống tài chính một cách an toàn, minh bạch.
Đại biểu cũng lưu ý, để thị trường vàng vận hành hiệu quả, cần thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng và bảo đảm an toàn hệ thống, trong đó nghiêm cấm các tổ chức tín dụng huy động hoặc cho vay bằng vàng, đồng thời ban hành bản tin vàng quốc gia định kỳ để cung cấp thông tin chính xác, minh bạch, tạo niềm tin cho người dân và doanh nghiệp.
"Nếu chỉ khoảng 10-15% lượng vàng trong dân được đưa vào hệ thống tài chính - tương đương 5-7 tỷ USD - thì đó sẽ là nguồn vốn quý giá cho đầu tư hạ tầng, chuyển đổi số và đổi mới công nghệ, mà không cần tăng vay nợ công", ông Bình nhấn mạnh.
Đề nghị nghiên cứu cơ chế vay vốn từ dân bằng ngoại tệ
Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Hưng Yên) cho biết đã nhiều lần báo cáo ở các hội nghị, kể cả có những nghiên cứu gửi tới Chính phủ thời kỳ trước về vấn đề thu hút nguồn vốn trong dân.
Theo ông Thân, Quốc hội đã thông qua quy định cho phép vay ngoại tệ nước ngoài với lãi suất 6% trở xuống.
Đại biểu cho biết hiện nguồn vốn trong dân rất lớn, nhưng việc thu hút vốn trong dân lại đang rất hạn chế. Người dân chủ yếu nắm giữ tài sản dưới dạng ngoại tệ, vàng, đá quý hoặc bất động sản, ít gửi tiền vào ngân hàng hay đầu tư vào các kênh chính thức.
"Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến giá vàng, giá bất động sản tăng cao, một phần do chúng ta chưa có cơ chế thu hút dòng vốn trong dân hiệu quả. Hiện chúng ta chỉ huy động bằng đồng nội tệ, trong khi người dân lại tin tưởng hơn vào ngoại tệ hoặc vàng vì những tài sản đó giữ giá tốt hơn", ông Thân nhận định.
Đại biểu Nguyễn Văn Thân phát biểu thảo luận (Ảnh: Media Quốc hội).
Vì vậy, vị đại biểu đề nghị cần nghiên cứu cơ chế cho phép vay vốn từ dân bằng ngoại tệ với mức lãi suất tương đương hoặc cao hơn mức 6% như đang áp dụng với vốn vay nước ngoài.
Ông Thân cho rằng nếu làm được như vậy người dân có lợi vì được hưởng lãi cao, Nhà nước cũng có nguồn lực trong dân mà không phải phụ thuộc nhiều vào viện trợ hoặc vay nước ngoài. Đây là việc rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay.