Giải bài toán “khan hiếm vàng”
Tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng, hôm 28/5, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đưa ra nhiều nhóm nhiệm vụ, giải pháp, trong đó nêu rõ việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nhanh chóng sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP theo hướng thị trường hóa có lộ trình và có kiểm soát chặt chẽ; tạo sự kết nối hiệu quả hơn giữa thị trường vàng trong nước và thị trường quốc tế.
Tổng Bí thư cũng đề cập đến việc xóa bỏ thế độc quyền Nhà nước về thương hiệu vàng miếng một cách có kiểm soát trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý hoạt động sản xuất vàng miếng, nhưng có thể cấp phép cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng. Việc này, theo Tổng Bí thư, nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, từ đó giúp đa dạng hóa nguồn cung và ổn định giá cả…
Trên thị trường, mức chênh lệch giữa vàng trong nước và thế giới hiện quanh mức 11 triệu đồng/lượng, có dấu hiệu rút ngắn so với trước đây (có thời điểm mức chênh lệch lên tới gần 20 triệu đồng/lượng). Chênh lệch giá vàng trong nước với giá vàng quốc tế nhìn chung vẫn cao nhưng đang chuyển biến theo hướng thu hẹp.
Trong khi đó, giá vàng thế giới biến động với những phiên giảm mạnh và cũng có những phiên tăng mạnh, chưa xác lập được xu hướng mới nhưng nhìn chung giá đang neo ở mức cao.
Vàng miếng thương hiệu SJC do Nhà nước độc quyền (Ảnh: Thành Đông).
Bên cạnh tồn tại tình trạng đầu cơ tích trữ, một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới là sự khan hiếm nguồn cung trong khi nhu cầu vàng lại rất cao, cộng hưởng với xu hướng giá vàng thế giới ngày càng tăng.
Để góp phần giải quyết vấn đề khan hiếm nguồn cung, một số giải pháp cũng đã được các cấp có thẩm quyền và giới chuyên gia đề ra, như nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đề xuất việc triển khai thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia; hoặc cho phép đưa vàng vào giao dịch trên Sở giao dịch hàng hóa; hoặc lập Sàn giao dịch vàng trong Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam; nghiên cứu xây dựng vàng tín chỉ (giấy chứng nhận đại diện quyền sở hữu một lượng vàng nhất định), khuyến khích người dân gửi vàng vào Ngân hàng Nhà nước thay vì giữ vàng vật chất; mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng, góp phần giảm chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới, đồng thời hạn chế tình trạng buôn lậu vàng qua biên giới…
Trong đó, việc mở rộng quyền nhập khẩu vàng có thể sẽ cần thêm thời gian do liên quan đến dự trữ ngoại tệ cũng như vấn đề thặng dư thương mại. Những yếu tố này có ảnh hưởng mật thiết đến tỷ giá. Trong những ngày qua, tỷ giá thường xuyên ở mức trần, áp lực tương đối lớn.
Về lâu dài, tôi cho rằng có thể cho phép các doanh nghiệp kinh doanh vàng trong nước được nhập khẩu vàng theo hạn mức (quota), tức là, cấp hạn mức nhất định về lượng vàng được nhập theo từng thời kỳ dựa trên thặng dư cán cân thanh toán. Cụ thể, khi cán cân thanh toán có thặng dư nhiều thì doanh nghiệp được phép nhập nhiều vàng, còn khi cán cân thanh toán bị thâm hụt thì phải dừng nhập khẩu vàng. Điều này phù hợp với chỉ đạo của Tổng Bí thư là “áp dụng phù hợp”, “có lộ trình”, “có kiểm soát”.
Từ năm 2012 đến nay, khi không còn được phép nhập khẩu vàng, các doanh nghiệp kinh doanh vàng trong nước phải mua vàng trôi nổi từ người dân. Nguồn cung trong nước chủ yếu do người dân mua đi bán lại, bên cạnh đó còn xuất hiện cả vàng nhập lậu. Chính vì vậy dẫn đến dấu hiệu mua bán không có hóa đơn, chứng từ đầu vào, mà vừa qua nhiều cơ sở kinh doanh, kể cả doanh nghiệp lớn qua thanh tra, kiểm tra cũng “lộ ra”.
Có thể quan sát sự tồn tại của tình hình nhập lậu vàng thông qua biểu hiện tỷ giá. Vào những thời kỳ giá vàng tăng cao thì tỷ giá “chợ đen” tăng và chênh lệch lớn với tỷ giá trong ngân hàng, theo tôi là có yếu tố liên quan đến vàng nhập lậu. Sau này khi kiểm soát mạnh tình hình buôn lậu vàng thì sự chênh lệch này giảm đi.
Tới đây, khi mở rộng quyền nhập khẩu vàng, nguồn cung được cải thiện thì có thể những dấu hiệu sai phạm như vừa qua của các doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh vàng cũng sẽ được giảm thiểu, loại trừ. Điều này tùy thuộc vào việc nguồn nhập khẩu có đáp ứng được nhu cầu vàng trong nước hay không.
Tâm lý chung của người châu Á là “thích” vàng. Việt Nam cùng với Trung Quốc, Ấn Độ là 3 quốc gia có sức tiêu thụ vàng trong nhóm đầu thế giới; hoạt động đầu tư tích lũy vàng cao hơn so với các nơi khác. Theo thống kê của Hội đồng Vàng Thế giới, trong năm 2024, nhu cầu tiêu dùng vàng tại Việt Nam đạt tổng cộng 55,3 tấn. Với truyền thống Á Đông, chỉ riêng hoạt động cưới hỏi cũng phản ánh nhu cầu vàng thường trực của người Việt.
Thêm vào đó, xu hướng giá vàng thế giới tăng đã tạo nên một lớp nhà đầu tư mới (đúng hơn là nhà giao dịch), họ mua vàng tích trữ, chờ thời cơ bán ra để ăn chênh lệch giá. Tâm lý “sợ bỏ lỡ” (fomo) khiến nhu cầu đối với vàng càng lớn. Cầu tăng, không có thêm cung tạo nên sự khan hiếm của thị trường. Nhiều yếu tố hội tụ vào cùng một thời điểm làm cho giá vàng tăng vọt.
Do nhu cầu vàng trong nước ở mức cao nên nhiệm vụ chính sách là chống vàng hóa nền kinh tế, làm sao để huy động nguồn lực từ vàng hướng vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Theo đó, cần có chính sách khuyến khích người dân gửi vàng vào Ngân hàng Nhà nước và trả lãi thay vì cất két vừa nguy hiểm vừa không tạo giá trị. Trong bối cảnh nền kinh tế đang cần vốn, việc huy động được nguồn lực vàng trong dân sẽ là mũi tên trúng hai đích: Một là giảm được nhu cầu vàng trong dân chúng, hai là có vốn để phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là phục vụ cho xây dựng cơ sở hạ tầng.
Đối với giải pháp mở sàn vàng, thiết nghĩ, nhà điều hành có thể rút kinh nghiệm từ những thị trường truyền thống như thị trường chứng khoán. Cần áp dụng những công nghệ mới nhất vào vận hành, tham khảo những sàn vàng nổi tiếng của thế giới như Chicago (Mỹ), London (Anh)… đảm bảo được tính minh bạch và tốc độ giao dịch liên tục.
Giao dịch vàng sẽ không thể T+ như chứng khoán (mua cổ phiếu xong phải chờ mấy ngày sau mới bán được). Các sàn vàng mở 5 ngày trong một tuần, giao dịch liên tục 24/24 và bắt buộc phải liên thông. Do đó, xây dựng sàn vàng đòi hỏi sự liên kết với các sàn quốc tế và phải đặt ở trung tâm tài chính quốc tế mới (đang được Chính phủ thảo luận, xây dựng, hoàn thiện đề án để trình cấp có thẩm quyền).
Những giải pháp trên nếu được triển khai đồng bộ, có lộ trình cụ thể thì sẽ có tác dụng lớn đối với nền kinh tế. Một mặt bảo đảm được nguyên tắc tôn trọng quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh vàng của người dân, mặt khác giải được bài toán khan hiếm vàng trên thị trường và huy động được nguồn lực cho sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế lành mạnh.
Tác giả: PGS.TS Nguyễn Hữu Huân là Giám đốc chương trình đào tạo Thị trường chứng khoán, Đại học Kinh tế TPHCM. Ông là chuyên gia tư vấn cấp cao trong lĩnh vực kinh tế- tài chính cho các tỉnh, thành phố và các bộ ban ngành trên cả nước. Ngoài ra ông còn tư vấn cho một số dự án về công nghệ blockchain và trí tuệ nhân tạo của Việt Nam; đồng thời là nhà sáng lập của một công ty về trí tuệ nhân tạo tại Singapore và Việt Nam - Promete.AI và 1 công ty fintech trong lĩnh vực đầu tư- Công ty cổ phần công nghệ Finbot.
Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!
Tổng Bí thư cũng đề cập đến việc xóa bỏ thế độc quyền Nhà nước về thương hiệu vàng miếng một cách có kiểm soát trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý hoạt động sản xuất vàng miếng, nhưng có thể cấp phép cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng. Việc này, theo Tổng Bí thư, nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, từ đó giúp đa dạng hóa nguồn cung và ổn định giá cả…
Trên thị trường, mức chênh lệch giữa vàng trong nước và thế giới hiện quanh mức 11 triệu đồng/lượng, có dấu hiệu rút ngắn so với trước đây (có thời điểm mức chênh lệch lên tới gần 20 triệu đồng/lượng). Chênh lệch giá vàng trong nước với giá vàng quốc tế nhìn chung vẫn cao nhưng đang chuyển biến theo hướng thu hẹp.
Trong khi đó, giá vàng thế giới biến động với những phiên giảm mạnh và cũng có những phiên tăng mạnh, chưa xác lập được xu hướng mới nhưng nhìn chung giá đang neo ở mức cao.
Vàng miếng thương hiệu SJC do Nhà nước độc quyền (Ảnh: Thành Đông).
Bên cạnh tồn tại tình trạng đầu cơ tích trữ, một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới là sự khan hiếm nguồn cung trong khi nhu cầu vàng lại rất cao, cộng hưởng với xu hướng giá vàng thế giới ngày càng tăng.
Để góp phần giải quyết vấn đề khan hiếm nguồn cung, một số giải pháp cũng đã được các cấp có thẩm quyền và giới chuyên gia đề ra, như nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đề xuất việc triển khai thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia; hoặc cho phép đưa vàng vào giao dịch trên Sở giao dịch hàng hóa; hoặc lập Sàn giao dịch vàng trong Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam; nghiên cứu xây dựng vàng tín chỉ (giấy chứng nhận đại diện quyền sở hữu một lượng vàng nhất định), khuyến khích người dân gửi vàng vào Ngân hàng Nhà nước thay vì giữ vàng vật chất; mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng, góp phần giảm chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới, đồng thời hạn chế tình trạng buôn lậu vàng qua biên giới…
Trong đó, việc mở rộng quyền nhập khẩu vàng có thể sẽ cần thêm thời gian do liên quan đến dự trữ ngoại tệ cũng như vấn đề thặng dư thương mại. Những yếu tố này có ảnh hưởng mật thiết đến tỷ giá. Trong những ngày qua, tỷ giá thường xuyên ở mức trần, áp lực tương đối lớn.
Về lâu dài, tôi cho rằng có thể cho phép các doanh nghiệp kinh doanh vàng trong nước được nhập khẩu vàng theo hạn mức (quota), tức là, cấp hạn mức nhất định về lượng vàng được nhập theo từng thời kỳ dựa trên thặng dư cán cân thanh toán. Cụ thể, khi cán cân thanh toán có thặng dư nhiều thì doanh nghiệp được phép nhập nhiều vàng, còn khi cán cân thanh toán bị thâm hụt thì phải dừng nhập khẩu vàng. Điều này phù hợp với chỉ đạo của Tổng Bí thư là “áp dụng phù hợp”, “có lộ trình”, “có kiểm soát”.
Từ năm 2012 đến nay, khi không còn được phép nhập khẩu vàng, các doanh nghiệp kinh doanh vàng trong nước phải mua vàng trôi nổi từ người dân. Nguồn cung trong nước chủ yếu do người dân mua đi bán lại, bên cạnh đó còn xuất hiện cả vàng nhập lậu. Chính vì vậy dẫn đến dấu hiệu mua bán không có hóa đơn, chứng từ đầu vào, mà vừa qua nhiều cơ sở kinh doanh, kể cả doanh nghiệp lớn qua thanh tra, kiểm tra cũng “lộ ra”.
Có thể quan sát sự tồn tại của tình hình nhập lậu vàng thông qua biểu hiện tỷ giá. Vào những thời kỳ giá vàng tăng cao thì tỷ giá “chợ đen” tăng và chênh lệch lớn với tỷ giá trong ngân hàng, theo tôi là có yếu tố liên quan đến vàng nhập lậu. Sau này khi kiểm soát mạnh tình hình buôn lậu vàng thì sự chênh lệch này giảm đi.
Tới đây, khi mở rộng quyền nhập khẩu vàng, nguồn cung được cải thiện thì có thể những dấu hiệu sai phạm như vừa qua của các doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh vàng cũng sẽ được giảm thiểu, loại trừ. Điều này tùy thuộc vào việc nguồn nhập khẩu có đáp ứng được nhu cầu vàng trong nước hay không.
Tâm lý chung của người châu Á là “thích” vàng. Việt Nam cùng với Trung Quốc, Ấn Độ là 3 quốc gia có sức tiêu thụ vàng trong nhóm đầu thế giới; hoạt động đầu tư tích lũy vàng cao hơn so với các nơi khác. Theo thống kê của Hội đồng Vàng Thế giới, trong năm 2024, nhu cầu tiêu dùng vàng tại Việt Nam đạt tổng cộng 55,3 tấn. Với truyền thống Á Đông, chỉ riêng hoạt động cưới hỏi cũng phản ánh nhu cầu vàng thường trực của người Việt.
Thêm vào đó, xu hướng giá vàng thế giới tăng đã tạo nên một lớp nhà đầu tư mới (đúng hơn là nhà giao dịch), họ mua vàng tích trữ, chờ thời cơ bán ra để ăn chênh lệch giá. Tâm lý “sợ bỏ lỡ” (fomo) khiến nhu cầu đối với vàng càng lớn. Cầu tăng, không có thêm cung tạo nên sự khan hiếm của thị trường. Nhiều yếu tố hội tụ vào cùng một thời điểm làm cho giá vàng tăng vọt.
Do nhu cầu vàng trong nước ở mức cao nên nhiệm vụ chính sách là chống vàng hóa nền kinh tế, làm sao để huy động nguồn lực từ vàng hướng vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Theo đó, cần có chính sách khuyến khích người dân gửi vàng vào Ngân hàng Nhà nước và trả lãi thay vì cất két vừa nguy hiểm vừa không tạo giá trị. Trong bối cảnh nền kinh tế đang cần vốn, việc huy động được nguồn lực vàng trong dân sẽ là mũi tên trúng hai đích: Một là giảm được nhu cầu vàng trong dân chúng, hai là có vốn để phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là phục vụ cho xây dựng cơ sở hạ tầng.
Đối với giải pháp mở sàn vàng, thiết nghĩ, nhà điều hành có thể rút kinh nghiệm từ những thị trường truyền thống như thị trường chứng khoán. Cần áp dụng những công nghệ mới nhất vào vận hành, tham khảo những sàn vàng nổi tiếng của thế giới như Chicago (Mỹ), London (Anh)… đảm bảo được tính minh bạch và tốc độ giao dịch liên tục.
Giao dịch vàng sẽ không thể T+ như chứng khoán (mua cổ phiếu xong phải chờ mấy ngày sau mới bán được). Các sàn vàng mở 5 ngày trong một tuần, giao dịch liên tục 24/24 và bắt buộc phải liên thông. Do đó, xây dựng sàn vàng đòi hỏi sự liên kết với các sàn quốc tế và phải đặt ở trung tâm tài chính quốc tế mới (đang được Chính phủ thảo luận, xây dựng, hoàn thiện đề án để trình cấp có thẩm quyền).
Những giải pháp trên nếu được triển khai đồng bộ, có lộ trình cụ thể thì sẽ có tác dụng lớn đối với nền kinh tế. Một mặt bảo đảm được nguyên tắc tôn trọng quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh vàng của người dân, mặt khác giải được bài toán khan hiếm vàng trên thị trường và huy động được nguồn lực cho sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế lành mạnh.
Tác giả: PGS.TS Nguyễn Hữu Huân là Giám đốc chương trình đào tạo Thị trường chứng khoán, Đại học Kinh tế TPHCM. Ông là chuyên gia tư vấn cấp cao trong lĩnh vực kinh tế- tài chính cho các tỉnh, thành phố và các bộ ban ngành trên cả nước. Ngoài ra ông còn tư vấn cho một số dự án về công nghệ blockchain và trí tuệ nhân tạo của Việt Nam; đồng thời là nhà sáng lập của một công ty về trí tuệ nhân tạo tại Singapore và Việt Nam - Promete.AI và 1 công ty fintech trong lĩnh vực đầu tư- Công ty cổ phần công nghệ Finbot.
Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!
Tin liên quan
