Kho vàng 300 tỷ USD của Italy: Động thái mới làm dậy sóng EU

Italy đang đẩy nhanh một đề xuất gây tranh cãi: tuyên bố rằng toàn bộ 300 tỷ USD vàng dự trữ của ngân hàng trung ương thuộc về Nhà nước. Động thái này lập tức làm dấy lên lo ngại về khả năng vi phạm các quy định của EU và nguy cơ thu hẹp quyền tự chủ của Ngân hàng Trung ương Italy. Điều gì đang thực sự diễn ra?
Thượng nghị sĩ Lucio Malan – thành viên đảng Những người Anh em Italy của Thủ tướng Giorgia Meloni cho biết mục tiêu chính là “ngăn ngừa việc sử dụng sai mục đích” kho vàng trong tương lai. Theo ông, ngay cả Ngân hàng Trung ương Italy cũng không thể “muốn làm gì thì làm” với lượng tài sản đặc biệt này.
Dự thảo sửa đổi ngân sách 2026 của ông Malan cùng 4 nghị sĩ khác nêu rõ: “Vàng dự trữ, dù được Ngân hàng Trung ương Italy quản lý, vẫn thuộc về Nhà nước, thay mặt cho người dân Italy.” Đây là lần mới nhất trong chuỗi các nỗ lực kéo dài 20 năm của giới chính trị nhằm làm rõ câu hỏi “vàng thuộc về ai?”.
Một số ý kiến trong chính trường Italy từ lâu xem kho vàng như một “phao cứu sinh” có thể bán để giảm nợ công hoặc tạo nguồn cho cắt giảm thuế. Tuy nhiên, chính ông Malan phủ nhận có bất kỳ kế hoạch bán vàng nào, cho rằng mục tiêu chỉ là giảm rủi ro tài sản bị sử dụng sai.

Kho vàng của Italy lớn đến mức nào và vì sao nó quan trọng?
Với 2.452 tấn, Italy đang nắm kho vàng lớn thứ ba thế giới, chỉ sau Mỹ và Đức. Quy mô này tương đương khoảng 13% GDP quốc gia, trở thành một trong những “tấm đệm tài chính” quan trọng nhất mà Italy sở hữu.
Ngân hàng Trung ương Italy cho biết số vàng này có thể được dùng làm tài sản thế chấp để vay vốn khi cần thiết, hoặc trong kịch bản cuối cùng có thể bán ra để mua euro nhằm giữ ổn định tỷ giá. Vì thế, quyền sở hữu và quyền quyết định đối với vàng mang ý nghĩa kinh tế – chính trị rất lớn.
Chính phủ Italy cho biết trước khi đưa ra bất kỳ quyết định pháp lý nào, họ sẽ tham vấn ý kiến của Ngân hàng Trung ương Italy và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB).
Theo ECB, bất kỳ hành động nào “hạn chế quyền tự chủ của ngân hàng trung ương”, bao gồm cả quản lý dự trữ vàng, đều có thể không phù hợp với các hiệp ước EU. Quy chế của Hệ thống các Ngân hàng Trung ương châu Âu (ESCB) còn nêu rõ: ngân hàng trung ương các nước không được nhận chỉ đạo từ bất kỳ chính phủ nào.
Năm 2019, khi Italy từng đưa ra đề xuất tương tự, ECB đã cảnh báo rằng việc can thiệp vào quyền tự quyết của ngân hàng trung ương là không được phép. Vì vậy, động thái lần này nhiều khả năng tiếp tục vấp phải sự phản đối từ Bruxelles.
Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ Malan lập luận rằng việc xác định quyền sở hữu không đồng nghĩa với hạn chế chức năng độc lập của ngân hàng trung ương. Ông nói đây chỉ là một biện pháp “xác lập nguyên tắc”, đồng thời phủ nhận mục tiêu dùng vàng để tài trợ chi tiêu ngân sách.
Điều gì có thể xảy ra tiếp theo?
Chính phủ Italy dự kiến sẽ tham khảo ý kiến từ Ngân hàng Trung ương Italy và ECB trước khi đưa ra dự luật chính thức. Nếu đề xuất đi ngược với quy định của EU, vòng đàm phán giữa Rome và Bruxelles có thể kéo dài hơn nhiều tháng.
Trong nội bộ liên minh cầm quyền, một số đảng khác được cho là ủng hộ lập trường của ông Malan. Điều này khiến khả năng đề xuất được đưa vào bàn thảo chính thức tại Quốc hội là khá cao.
Trong bối cảnh Italy đang gồng mình với nợ công lớn và tăng trưởng chậm, mọi động thái liên quan đến tài sản chiến lược như vàng dự trữ đều có thể tạo ra phản ứng mạnh trên thị trường tài chính lẫn trong quan hệ giữa Italy với EU.
Giữa bối cảnh giá vàng đạt mức kỷ lục hơn 4.000 USD/ounce, các ngân hàng trung ương như Hàn Quốc và Madagascar đang lên kế hoạch gia tăng dự trữ vàng...